Τι είναι ο κάβουρας τι είναι το ζουμί του

Περπατάει πλαγίως προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, σουλατσάρει πάνω στην άμμο, ελίσσεται με ευκολία πάνω σε βότσαλα, χώνεται σε τρύπες, σκαρφαλώνει σε βράχια, επιβιώνει έξω από το νερό αλλά και μέσα σε αυτό. Διαθέτει δύο μεγάλες - για το μέγεθός του - δαγκάνες, που τις χρησιμοποιεί κυρίως για να αιχμαλωτίζει και να τεμαχίζει την τροφή του. Ενίοτε, τις χρησιμοποιεί και σαν όπλο, αλλά μόνο όταν απειλείται. Είναι παμφάγο. Aναζητά την τροφή του τη νύχτα, επειδή τότε νιώθει μεγαλύτερη ασφάλεια. Ανήκει στην υποσυνομοταξία των καρκινοειδών και είναι το σύμβολο του Καρκίνου στο Ζωδιακό Κύκλο. Τι είναι; Ναι, πολύ καλά κατάλαβες. Ο κάβουρας είναι. Αλλά τι είναι ο κάβουρας; Δε ρωτάω εγώ. Ο σοφός λαός ρωτάει και ξαναρωτάει, υπονοώντας πως ο κάβουρας δεν αξίζει. Τι είναι ο κάβουρας και τι είναι το ζουμί του; Ρωτάει και ξαναρωτάει, χρόνια τώρα.

Μήπως ήρθε η ώρα να απαντήσουμε στο σοφό λαό; Να του πούμε, βρε, παιδί μου, το και το. Άκου, σοφέ λαέ, ένα μικρό και αθόρυβο πλασματάκι είναι ο κάβουρας, που εκ πρώτης όψης, δε σου γεμίζει το μάτι. Αν όμως αρχίσεις να τον παρατηρείς, αν παρατηρήσεις πώς κινείται, πώς ζει, πώς συμπεριφέρεται, θα δεις πως είναι ένα πολύ ενδιαφέρον και αξιαγάπητο αρθρόποδο. Άσε που είναι και πολύ άξιο, πολύ θαρραλέο και ιδιαίτερα χρήσιμο στον άνθρωπο, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Το να μετράς την αξία του, σοφέ λαέ, ανάλογα με το φυσικό του μέγεθος, δεν είναι πολύ σοφό.

Και το να αμφισβητείς το σοφό λαό, δεν είναι πολύ σοφό βεβαίως, αλλά προτείνω να το τολμήσουμε. Κατ’ εξαίρεση. Δε νομίζεις πως, πρώτα απ’ όλα, οφείλουμε να διαφωνήσουμε  σχετικά με την αντιστοιχία μεγέθους-αξίας; Κάτι μικρό, δεν είναι απαραίτητα άνευ αξίας. Έτσι δεν είναι; Αν ήταν έτσι, τα διαμάντια δε θα είχαν καμία αξία. Έπειτα, πρέπει να διευκρινίσουμε και για ποιο μέγεθος γίνεται λόγος στην παροιμία του σοφού λαού. Βλέπεις, ο κάβουρας βγαίνει σε διάφορα μεγέθη, από XS μέχρι XXXL. Υπάρχει ο κάβουρας μπιζέλι, με πλάτος μόνο μερικών χιλιοστών, αλλά υπάρχουν και πολλά άλλα είδη, πάνω από 6.500, μεταξύ των οποίων ο κάβουρας αράχνη της Ιαπωνίας, ο οποίος φτάνει μέχρι τα 4 ή και 5 μέτρα με τα πόδια ανοιχτά.

Θα μου πεις, μία Ελληνική παροιμία για τον κάβουρα, δε μπορεί παρά να  αναφέρεται στον Έλληνα και όχι στο Γιαπωνέζο κάβουρα. Θα σου πω, δίκιο έχεις... και θα δεχτώ πως η παροιμία μας μάλλον αναφέρεται στα Ελληνικά καβουράκια, αυτά που κατά το γνωστό άσμα, θα τα δεις να κάθονται στου γιαλού τα βοτσαλάκια, έρμα, παραπονεμένα και να κλαίνε τα καημένα. Ναι, μάλλον σε αυτά τα μικρά, τα ντόπια καβουράκια πρέπει να αναφέρεται ο σοφός λαός. Σε αυτά που ενέπνευσαν και τον Τσιτσάνη θα αναφέρεται, όχι στα αλλοδαπά. Δίκιο έχεις. Αλλά, το ότι είναι μικρά, είναι λόγος να θεωρούνται άνευ αξίας;  Ουκ εν τω πολλώ το ευ, έλεγαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Ας μην το ξεχνάμε αυτό.

Όπως και να ’χει, θα πρέπει να συμφωνήσεις, κι εσύ και ο σοφός λαός, πως τα καβουράκια, μικρά ή όχι, ήταν, είναι και θα είναι πηγή έμπνευσης, αντικείμενο μελέτης, ακόμα και αντικείμενο θαυμασμού. Μία αρχαία φυλή του Περού, οι Μότσα, απεικόνιζαν τον κάβουρα σε πολλά έργα τέχνης τους. Γιατί άραγε; Και στην Ελληνική μυθολογία ένας κάβουρας εμφανίστηκε στο δεύτερο άθλο του Ηρακλή, θυμάσαι; Εμφανίστηκε με πρόθεση να δαγκώσει... ποιον; Τον Ηρακλή! Χαρά στο κουράγιο του δηλαδή. Γι’ αυτό και η Θεά Ήρα τον έκανε αστερισμό και τον τοποθέτησε στον ουρανό. Να τον βλέπουν όλοι και να τον θαυμάζουν. Είναι αξιοθαύμαστος ο κάβουρας. Άκου που σου λέω.

Και μήπως μόνο οι αρχαίοι ασχολήθηκαν μαζί του; Πόσοι ασχολούνται σήμερα, σκέψου. Πρώτα απ’ όλα, σκέψου σε πόσα παιδικά παραμύθια πρωταγωνιστεί ένας κάβουρας. Ας αναφέρω μερικά: Ο κάβουρας και η αλεπού, ο κάβουρας και η γοργόνα,  ο κάβουρας και το φίδι, ο γλάρος, τα ψάρια και ο κάβουρας. Να πω κι άλλα; Είναι ολοφάνερο ότι τα μικρά παιδιά αγαπούν τις ιστορίες στις οποίες πρωταγωνιστούν οι κάβουρες. Τους αρέσει και να ζωγραφίζουν καβουράκια δίπλα στη θάλασσα κι ύστερα να φτιάχνουν ένα πελώριο, κίτρινο ήλιο από πάνω τους. Μη με ρωτήσεις γιατί. Ρώτησε καλύτερα ένα παιδάκι.

Και οι αστρολόγοι συμπαθούν τον κάβουρα και ασχολούνται μαζί του, αφού είναι το σύμβολο του Καρκίνου στο Ζωδιακό Κύκλο. Τον κάβουρα τον μελετούν και οι βιολόγοι, ενώ τον συμπαθούν ιδιαιτέρως και οι διατροφολόγοι. Επίσης, οι γαστρονόμοι και οι μεγάλοι σεφ βρίσκουν πολύ ενδιαφέρουσα την ιδιαίτερη, γλυκιά γεύση του, εμπνέονται από αυτήν και δημιουργούν πιάτα υψηλής γαστρονομίας. Και μήπως δεν τον υπεραγαπούν οι καλοφαγάδες; Αλλά και οι γιατροί της Κινέζικης Ιατρικής εκτιμούν τη συμβολή του κάβουρα στη θεραπεία. Το κρέας του το θεωρούν πολύ θρεπτική και θεραπευτική τροφή, ενώ μετά από ειδική επεξεργασία, χρησιμοποιούν ακόμα και το όστρακο και τις δαγκάνες του, ως φάρμακο.  

Τόσο αξιαγάπητος, τόσο ενδιαφέρον και τόσο χρήσιμος είναι ο κάβουρας. Όμως, το ζουμί του; Μήπως ο σοφός λαός υπονοεί πως μόνο το ζουμί του είναι άνευ αξίας; Αλλά και πάλι, τι θα πει, τι είναι το ζουμί του; Νοστιμότατο είναι το ζουμί του! Και υψηλής διατροφικής αξίας, επίσης. Υποψιάζομαι πως ο σοφός λαός πάλι αναφέρεται στην ποσότητα και πάλι τη συνδέει με την αξία. Μα είναι σοφό τώρα αυτό; Εσύ, τι νομίζεις; Ένα καβουράκι είναι προφανές ότι δε γίνεται να δώσει επαρκή ποσότητα ζωμού. Πεντέξι καβουράκια όμως; Δεν αρκούν για μία αξιοπρεπή καβουρομακαρονάδα;

Με ζωμό καβουριού και τίποτα άλλο, μπορείς να φτιάξεις μία πεντανόστιμη μακαρονάδα, ένα νοστιμότατο ριζότο ή μία γευστικότατη σούπα. Βλέπεις, το καβούρι είναι από μόνο του εύγευστο και γι’ αυτό δε χρειάζεται πολύπλοκες συνταγές για να δώσει εκπληκτικά πιάτα. Γι’ αυτό άλλωστε, στην κλασική Ελληνική κουζίνα,  οι συνταγές με καβούρια είναι πολύ απλές. Τα καβουράκια αρκεί να τα βράσεις, να τα τηγανίσεις,  να τα μαγειρέψεις στον ατμό ή να τα ψήσεις στα κάρβουνα. Ακόμα κι αν δε χρησιμοποιήσεις κανένα άλλο υλικό, θα δημιουργήσεις ένα εξαιρετικό πιάτο. Οπότε, ο λαός μας, αν και σοφός, στην περίπτωση του κάβουρα, φαίνεται πως δεν υπολόγισε σωστά. 

Τι ζωή κι αυτή, όμως! Για τη ζωή του κάβουρα λέω... Μα, να είσαι τόσο χαριτωμένος, τόσο αξιαγάπητος, τόσο φιλήσυχος, να εμπνέεις τόσο κόσμο και κατά βάθος, όλοι να θέλουν... να σε φάνε! Αχ, περνάει δύσκολα ο κάβουρας, πρέπει να το παραδεχτείς. Μεταξύ μας, αυτό το  παραδέχεται ακόμα και ο σοφός λαός. Σκέψου πως όταν θέλει να πει πως κάποιος έχει βάσανα ή δύσκολη ζωή γενικότερα, λέει πως τα περνάει σαν τον κάβουρα στον τέντζερη. Φαντάσου! Θα ξέρεις βέβαια  πως ο κάβουρας είναι ακόμα ζωντανός, όταν μπαίνει στον τέντζερη.

Ανατρίχιασες;

Κι εγώ.

Σε παρηγορεί καθόλου το γεγονός πως το βασανιστήριο του τέντζερη κρατάει το πολύ πέντε λεπτά; Όχι, ε; Ξέρεις, οι βίγκαν όλου του κόσμου, το βασανιστήριο του τέντζερη χρησιμοποιούν ως ισχυρισμό για να αποτρέψουν τη βρώση του κάβουρα, της καραβίδας, του αστακού και άλλων θαλασσινών και αρθρόποδων. Διατείνονται πως είναι βάρβαρο να βράζεις ζωντανό ένα οποιοδήποτε πλάσμα και πως θα μπορούσες τουλάχιστον τα το σκοτώσεις πριν το μαγειρέψεις.

Στον αντίποδα, κάποιοι Νορβηγοί επιστήμονες, σε μία μελέτη του 2005, υποστήριξαν την άποψη πως τα μαλακόστρακα δεν αισθάνονται πόνο. Δε γίνεται να μιλάς για ανθρώπινα συναισθήματα, όταν αναφέρεσαι σε όντα που στον εγκέφαλό τους δεν υπάρχουν οι περιοχές που αντιστοιχούν στον ανθρώπινο πόνο, μας είπαν εν ολίγοις. Και κάποιοι άλλοι επιστήμονες μας είπαν πως τα οστρακοειδή φιλοξενούν βλαβερά βακτήρια στη σάρκα τους, τα οποία πολλαπλασιάζονται ραγδαία μετά το θάνατο των οστρακοειδών και απελευθερώνουν τοξίνες που δεν καταστρέφονται με το μαγείρεμα.

Για να μην πάθεις δηλητηρίαση, λοιπόν, καταναλώνοντάς τα, πρέπει οπωσδήποτε να τα μαγειρέψεις ενώ είναι ακόμα ζωντανά. Αυτό, βέβαια, είναι κάτι που το γνώριζαν πάντα όλοι οι σεφ και όλες οι νοικοκυρές του κόσμου. Θα έχεις δει ότι στις ψαραγορές και στις ψαροταβέρνες διατηρούν ζωντανούς τους αστακούς, τις καραβίδες και τα καβούρια. Όχι, δεν το κάνουν για να ανατριχιάζουν οι βίγκαν ή όσοι έχουν ανεπτυγμένη ενσυναίσθηση. Το κάνουν για να μη δηλητηριάζουν τους πελάτες  τους.

Εκτός από τους βίγκαν όμως, που δε θα άπλωναν ποτέ το χέρι τους να αγοράσουν ένα καβούρι για να το μαγειρέψουν και να το φάνε, υπάρχουν κι εκείνοι που στο καλαθάκι του σούπερ μάρκετ βάζουν ένα προϊόν που είναι γνωστό ως υποκατάστατο καβουριού ή σουρίμι. Εικάζω πως η επιλογή τους οφείλεται κυρίως στο χαμηλό κόστος του σουρίμι. Δεν πιστεύω ότι το επιλέγουν για να μην έχουν τύψεις για τις διατροφικές επιλογές τους. Αλλά το σουρίμι είναι κάτι σαν σαλάμι από διάφορα ψάρια και οστρακοειδή. Ως εκ τούτου, δε βλέπω σε τι διαφέρει, ως αγορά, από την αγορά ψαριών ή οστρακοειδών.

Κι ενώ η κόντρα μεταξύ βίγκαν και μη, είναι σε εξέλιξη, πάει ο κάβουρας το βράδυ και... βρίσκει το τσαρδί ρημάδι. Ψάχνει για τη φαμελιά του... και τραβάει τα μαλλιά του. Βλέπεις, το 20% όλων των θαλασσινών αρθρόποδων που αλιεύονται διεθνώς, ετησίως, είναι καβούρια, ποσοστό που αντιστοιχεί σε κάποιες χιλιάδες τόνους καβουριών. Αναρωτιέμαι αν οι βίγκαν όλου του κόσμου θα καταφέρουν ποτέ να πείσουν τον άνθρωπο, ως είδος, να αλλάξει διατροφικές συνήθειες. Λες να τα καταφέρουν ποτέ; Τεράστιο ζήτημα ετούτο και δε γίνεται να συζητηθεί σε ένα άρθρο που πρωτίστως στοχεύει στην επαλήθευση ή τη διάψευση μιας Ελληνικής παροιμίας και τη σύνδεσή της με τις Βασικές Αρχές της Κινέζικης Ιατρικής. Γι’ αυτό, ας το αφήσουμε για την ώρα.

Στο πίσω μέρος του εγκεφάλου σου όμως, μπορείς να κρατήσεις τα διλήμματα που έχουν προκύψει και να τα επεξεργαστείς όπως και όποτε εσύ νομίζεις. Επαναλαμβάνω τα διλήμματα.

Ø Δίλημμα 1^ο: Να μαγειρέψεις τον κάβουρα ζωντανό, ώστε να παραμείνεις ζωντανός αφού τον φας ή να σκοτώσεις τον κάβουρα πριν τον μαγειρέψεις και με τη σειρά του, να σε σκοτώσει, αφού τον φας;

Ø Δίλημμα 2^ο: Να γίνεις βίγκαν ή να μη γίνεις;

Εμ,  εδώ σε θέλω κάβουρα, να περπατάς στα κάρβουνα, θα σου έλεγε ο σοφός λαός, που έχει έτοιμη την κατάλληλη παροιμία για κάθε περίσταση.

Όπως καταλαβαίνεις, αν ήσουν βίγκαν, δε θα σε απασχολούσε καθόλου το δέυτερο δίλημμα. Αν ήσουν βίγκαν, θα απέκλειες την περίπτωση να βλάψεις τα καβουράκια, αλλά και την περίπτωση να σε βλάψουν κι αυτά. Θα απέκλειες βέβαια από τη διατροφή σου ένα πολύτιμο είδος τροφής – λέω είδος, επειδή μαζί με τα καβουράκια θα έπρεπε να αποκλείσεις και τον αστακό και τα μύδια, τα στρείδια, τα χταποδάκια, τις γαρίδες, τη σουπιά και πάει λέγοντας – αλλά θα είχες το κεφάλι σου ήσυχο. Δεν προσπαθώ να σε προσηλυτίσω στο βεγκανισμό. Απλώς, σου παρουσιάζω τα δεδομένα.

Αν ο βεγκανισμός δεν είναι κάτι που σε εκφράζει ή αν θεωρείς πως βρίσκεσαι στον κρίκο εκείνο της διατροφικής αλυσίδας που σου επιτρέπει να τρως ό,τι πετάει, έρπει ή περπατάει και έχει την πλάτη στον ήλιο, ίσως να σε ενδιαφέρει να γνωρίζεις ποια είναι η γευστική, η θρεπτική αλλά και η οικονομική αξία των καβουριών. Το ότι τα καβουράκια είναι νόστιμα, έχουν λίγες θερμίδες, είναι πλούσια σε ω-3 και δεν κοστίζουν πολλά, θεώρησέ το ως δεδομένο.  Αλλά και ότι σύμφωνα με την Κινέζικη Ιατρική, το καβούρι είναι τόσο ωφέλιμο που συγκαταλέγεται στις τροφές-φάρμακα, θεώρησέ το κι αυτό ως δεδομένο.

Στην Κινέζικη Ιατρική, το καβούρι θεωρείται ελαφρώς ψυχρή τροφή, μάλλον ουδέτερης φύσης θερμικά. Ως θαλασσινό, είναι εκ φύσεως αλμυρό, αλλά, σε αντίθεση με άλλα θαλασσινά, είναι και γλυκό γευστικά. Αυτά τα χαρακτηριστικά, αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες θρεπτικές και θεραπευτικές ιδιότητες, κατά τους γιατρούς της Κινέζικης Ιατρικής. Σύμφωνα με την αρχή του Γιν-Γιανγκ, οι ψυχρές τροφές καθαρίζουν την παθογόνο ζέστη του οργανισμού και σύμφωνα με την αρχή των 5 στοιχείων, οι αλμυρές τροφές και όσες είναι μπλε χρώματος επιδρούν στους νεφρούς. Οι δε γλυκές και οι πορτοκαλί τροφές επιδρούν στον σπλήνα. Έτσι, όσο πιο ψυχρή είναι μία τροφή, όσο πιο αλμυρή η γλυκιά είναι, όσο πιο έντονου χρώματος είναι,  τόσο πιο ενισχυμένες θεραπευτικές ιδιότητες έχει.

Μία από τις πολλές θεραπευτικές ιδιότητες του καβουριού, που έχει καταγραφεί ακόμα και στην αρχαία βίβλο του Κινέζου γιατρού Σεν Νουνγκ,  είναι ότι περνάει από το μεσημβρινό του στομάχου, καθαρίζει την παθογόνο ζέστη και βοηθάει τα έντερα να εκκενωθούν. Παράλληλα ξεμπλοκάρει τα περάσματα των μεσημβρινών του πεπτικού συστήματος και αποβάλει τις τοξίνες. Γι’ αυτό, σε περίπτωση δυσκοιλιότητας, που συνοδεύεται από αίσθημα δυσφορίας, πρήξιμο στην κοιλιακή χώρα και κακοσμία στόματος – αν δεν είσαι βίγκαν - μη διστάσεις να καταναλώσεις 1 με 2 καβουράκια για θεραπεία. 

Επιπλέον, το καβούρι ξεμπλοκάρει τα περάσματα του μεσημβρινού του συκωτιού και γι’ αυτό βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος. Ακόμα και σε περίπτωση τραυματισμού με θραύση οστού, το καβούρι μπορεί και πάλι να βοηθήσει στην ταχεία επιδιόρθωση του προβλήματος.  Μόλις ένα με δύο καβούρια την εβδομάδα, αρκούν. Γενικά, το καβούρι συμπληρώνει το γιν και υγραίνει τον οργανισμό. Έτσι μπορεί να βοηθήσει σημαντικά και στην επούλωση των εγκαυμάτων.

Από τα καβούρια, το πιο γλυκό, και ως εκ τούτου το πιο γευστικό, θρεπτικό και θεραπευτικό είναι το μπλε καβούρι. Είναι ένα καβούρι του Ατλαντικού, που, άγνωστο γιατί και πώς, κατέφθασε στις βόρειες θάλασσες της Ελλάδας την τελευταία πενταετία, προσαρμόστηκε και παρέμεινε τελικά στα Ελληνικά παράλια, κυρίως της βόρειας Ελλάδας.  Αυτό είναι το πιο νόστιμο, το πιο θρεπτικό και το πιο  θεραπευτικό καβούρι, όχι μόνο από όλα τα καβούρια, αλλά ακόμα και από τον αστακό. Όσο για το κόστος του, είναι τόσο χαμηλό, που δε συγκρίνεται με αυτό του αστακού.

Παρ’ όλα αυτά, θα πρέπει να καταναλώνεται με σύνεση. Γενικά, αντενδείκνυται η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας, δηλαδή πάνω από 3 την εβδομάδα, επειδή μπορεί να τοξινώσει τον οργανισμό και να προκαλέσει δερματικά εξανθήματα ή διάρροια. Η κατανάλωση καβουριού αντενδείκνυται και κατά την έναρξη κρυολογήματος που οφείλεται  σε κρύο ή σε αέρα.  Κατά τα άλλα, το καβούρι είναι απόλυτα ασφαλές προς βρώση.

Πρόσεξε τώρα αυτό: Η κατανάλωση θαλασσινών απαγορεύεται κατά τη διάρκεια του χειμώνα, σύμφωνα με την Κινέζικη Ιατρική. Ωστόσο, η σούπα από καβούρι με καλαμπόκι και τζίντζερ είναι ένα πολύ δημοφιλές πιάτο στη Κίνα και καταναλώνεται καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Μπορείς να φανταστείς γιατί; Επειδή το καβούρι είναι θερμικά ουδέτερο, έτσι δεν είπαμε; Γι’ αυτό το λόγο, δε συγκαταλέγεται στις απαγορευμένες τροφές κατά τους ψυχρούς μήνες του χρόνου.

Γενικά, οι Κινέζοι αγαπούν  ιδιαίτερα το καβούρι και το χρησιμοποιούν ως βασικό υλικό σε πολλά πιάτα τους. Οι Έλληνες, απ’ την άλλη, δε φαίνεται να είναι πολύ εξοικειωμένοι με τις δαγκάνες του. Ίσως πιστεύουν πως ένα πιάτο με καβούρι είναι δύσκολο παρασκευαστικά. Ακόμα κι αν δεν είναι οπαδοί του βεγκανισμού, δεν το βάζουν εύκολα στο πιάτο τους. Διορθώνω: Δεν το βάζουν εύκολα στο σπίτι τους. Βλέπεις, ένα πιάτο με βάση το καβούρι, μπορεί να μην το έφτιαχναν οι ίδιοι, θα το δοκίμαζαν όμως ευχαρίστως σε ένα ακριβό εστιατόριο. Αυτό μπορεί να συμβαίνει γιατί οι Έλληνες έχουν χαθεί κάπου ανάμεσα στο υπονοούμενο της παροιμίας τι είναι ο καβουρας, τι είναι το ζουμί του και στον αρχαίο ισχυρισμό ουκ εν τω πολλώ το ευ.

Ελπίζω τελικά, με αυτό το άρθρο, να έγινε ξεκάθαρο πως καλό δεν είναι απαραίτητα το πολύ και πως ο κάβουρας, αν και δε σου γεμίζει το μάτι, έχει τεράστια διατροφική αξία. Το ίδιο και το ζουμί του.

ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΚΑΛΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Το καβούρι είναι τροφή-φάρμακο, που μπορεί να βελτιώσει την κυκλοφορία του αίματος, να αποτοξινώσει το πεπτικό σου σύστημα, να διορθώσει γρήγορα ένα τραυματισμό στα οστά ή στους τένοντες και να βοηθήσει στην ταχεία επούλωση των εγκαυμάτων.  Αν και είναι πολύ γευστικό, δεν πρέπει, σε καμία περίπτωση, να το επιλέγεις μόνο με γευστικά κριτήρια. Πρέπει να το καταναλώνεις όταν, και μόνο όταν, το χρειάζεται ο οργανισμός σου.

Βέβαια, αν είσαι βίγκαν, αν έχεις ανεπτυγμένη ενσυναίσθηση για όλα τα πλάσματα του πλανήτη, αν λυπάσαι τα άμοιρα, τα ορφανά, τα καβουράκια που κάθονται και κλαίνε στου γιαλού του βοτσαλάκια ή αν απλά σκοπεύεις να συμπαρασταθείς στον απατημένο κάβουρα, που όταν το ξημέρωμα ροδίζει μόνος κι έρημος γυρίζει, δίχως τη συμβία πάλι, κούτσα κούτσα στ' ακρογιάλι, ε, τότε...  φάε μπρόκολο. Μα, τι άλλο να σου πω κι εγώ, ο Ανισόρροπος;